1

Εἶπενδὲὁἀρχιερεύς·high priest,εἰταῦταοὕτωςἔχει;

2

ὁδὲἔφη·he was speaking:ἄνδρεςἀδελφοὶκαὶπατέρες,ἀκούσατε.ὁθεὸςτῆςδόξηςof gloryὤφθηappearedτῷπατρὶἡμῶνἈβραὰμAbraham,ὄντιἐντῇΜεσοποταμίᾳMesopotamia,πρὶνbeforeἢκατοικῆσαιdwellingαὐτὸνἐνΧαρράν,Haran,

3

καὶεἶπενπρὸςαὐτόν·ἔξελθεἐκτῆςγῆςσουκαὶἐκτῆςσυγγενείαςkindredσουκαὶδεῦροcomeεἰςτὴνγῆνἣνἄνthenσοιδείξω.I may show.’

4

ΤότεThenἐξελθὼνἐκγῆςΧαλδαίωνof Chaldeans,κατῴκησενhe dweltἐνΧαρράν·Haran.κἀκεῖθενAnd from there,μετὰτὸἀποθανεῖνdyingτὸνπατέρααὐτοῦμετῴκισενHe removedαὐτὸνεἰςτὴνγῆνταύτηνεἰςἣνὑμεῖςνῦνnowκατοικεῖτε,dwell.

5

καὶοὐκἔδωκεναὐτῷκληρονομίανan inheritanceἐναὐτῇοὐδὲnot evenβῆμα[the] lengthποδὸςof a foot;καὶἐπηγγείλατοHe promisedδοῦναιαὐτῷεἰςκατάσχεσινa possessionαὐτὴνκαὶτῷσπέρματιdescendantsαὐτοῦμετ᾽αὐτόν,οὐκὄντοςαὐτῷτέκνου.a child.

6

ἐλάλησενδὲοὕτωςὁθεός,ὅτιἔσταιτὸσπέρμαseedαὐτοῦπάροικονa sojournerἐνγῇἀλλοτρίᾳstrange,καὶδουλώσουσινthey will enslaveαὐτὸκαὶκακώσουσινwill mistreat [it]ἔτηyearsτετρακόσια.four hundred.

7

καὶτὸἔθνοςnationᾧἐὰνδουλεύσουσιν ,they will be in bondage,κρινῶwill judgeἐγώ,ὁθεὸςεἶπενκαὶμετὰταῦταἐξελεύσονταικαὶλατρεύσουσίνwill serveμοιἐντῷτόπῳplaceτούτῳ.

8

καὶἔδωκεναὐτῷδιαθήκην[the] covenantπεριτομῆς·of circumcision;καὶοὕτωςἐγέννησενhe begatτὸνἸσαὰκIsaacκαὶπεριέτεμενcircumcisedαὐτὸντῇἡμέρᾳτῇὀγδόῃ,eighth;καὶἸσαὰκIsaacτὸνἸακώβ,Jacob,καὶἸακὼβJacobτοὺςδώδεκαtwelveπατριάρχας.patriarchs.

9

καὶοἱπατριάρχαιpatriarchs,ζηλώσαντεςhaving enviedτὸνἸωσὴφJoseph,ἀπέδοντοsold [him]εἰςΑἴγυπτον·Egypt.καὶἦνὁθεὸςμετ᾽αὐτοῦ

10

καὶἐξείλατοrescuedαὐτὸνἐκπασῶντῶνθλίψεωνtribulationsαὐτοῦκαὶἔδωκεναὐτῷχάρινfavorκαὶσοφίανwisdomἐναντίονbeforeΦαραὼPharaoh,βασιλέωςkingΑἰγύπτουof Egypt;καὶκατέστησενhe appointedαὐτὸνἡγούμενονrulerἐπ᾽ΑἴγυπτονEgypt,καὶἐφ᾽ὅλονallτὸνοἶκονhouseαὐτοῦ.

11

ἦλθενδὲλιμὸςa famineἐφ᾽ὅληνallτὴνΑἴγυπτονof EgyptκαὶΧανάανCanaan,καὶθλῖψιςafflictionμεγάληκαὶοὐχηὕρισκονwere findingχορτάσματαsustenanceοἱπατέρεςἡμῶν.

12

ἈκούσαςδὲἸακὼβJacobὄντασιτίαgrainεἰςΑἴγυπτονEgypt,ἐξαπέστειλενhe sent forthτοὺςπατέραςἡμῶνπρῶτον,first;

13

καὶἐντῷδευτέρῳsecond time,ἀνεγνωρίσθηwas recognised byἸωσὴφJosephτοῖςἀδελφοῖςαὐτοῦ,καὶφανερὸνknownἐγένετοτῷΦαραὼto PharaohτὸγένοςfamilyτοῦἸωσήφ .of Joseph.

14

ἀποστείλαςHaving sentδὲἸωσὴφJoseph,μετεκαλέσατοhe called forἸακὼβJacob,τὸνπατέρααὐτοῦκαὶπᾶσαντὴνσυγγένειανkindred,ἐνψυχαῖςsoulsἑβδομήκονταseventyπέντε.five.

15

καὶκατέβηwent downἸακὼβJacobεἰςΑἴγυπτον,Egyptκαὶἐτελεύτησενdied,αὐτὸςκαὶοἱπατέρεςἡμῶν

16

καὶμετετέθησανthey were carried overεἰςΣυχὲμShechemκαὶἐτέθησανwere placedἐντῷμνήματιtombᾧὠνήσατοboughtἈβραὰμAbrahamτιμῆςfor a sumἀργυρίουof silverπαρὰfromτῶνυἱῶνἙμμὼρof HamorἐνΣυχέμ.Shechem.

17

καθὼςAsδὲἤγγιζενwas drawing nearὁχρόνοςtimeτῆςἐπαγγελίαςpromiseἧςὡμολόγησενhe agreedὁθεὸςτῷἈβραάμ,to Abraham,ηὔξησενincreasedὁλαὸςpeopleκαὶἐπληθύνθηmultipliedἐνΑἰγύπτῳEgypt,

18

ἄχριuntilοὗἀνέστηthere aroseβασιλεὺςkingἕτεροςanotherἐπ᾽ΑἴγυπτονEgypt,ὃςοὐκᾔδειτὸνἸωσήφ.Joseph.

19

οὗτοςκατασοφισάμενοςhaving dealt treacherously withτὸγένοςraceἡμῶνἐκάκωσενhe mistreatedτοὺςπατέραςἡμῶντοῦποιεῖντὰβρέφηinfantsἔκθεταabandonαὐτῶνεἰςτὸμὴζῳογονεῖσθαι.to be given life.

20

ἐνᾧκαιρῷtimeἐγεννήθηwas bornΜωϋσῆςMoses,καὶἦνἀστεῖοςbeautifulτῷθεῷ·ὃςἀνετράφηwas brought upμῆναςmonthsτρεῖςthreeἐντῷοἴκῳhouseτοῦπατρός

21

ἐκτεθέντοςWhen was being exposedδὲαὐτοῦἀνείλατοtook upαὐτὸνἡθυγάτηρdaughterΦαραὼof Pharaoh,καὶἀνεθρέψατοbrought upαὐτὸνἑαυτῇεἰςυἱόν.

22

καὶἐπαιδεύθηwas instructedΜωϋσῆςMosesἐνπάσῃσοφίᾳ[the] wisdomΑἰγυπτίων·of [the] Egyptians;ἦνδὲδυνατὸςmightyἐνλόγοιςκαὶἔργοιςdeedsαὐτοῦ .

23

ὡςδὲἐπληροῦτοwas fulfilledαὐτῷτεσσερακονταετὴςof forty yearsχρόνος,a period,ἀνέβηit cameἐπὶτὴνκαρδίανmindαὐτοῦἐπισκέψασθαιto visitτοὺςἀδελφοὺςαὐτοῦτοὺςυἱοὺςἸσραήλ.of Israel.

24

καὶἰδώντιναἀδικούμενονbeing wronged,ἠμύνατοhe defended [him]καὶἐποίησενἐκδίκησινvengeanceτῷκαταπονουμένῳbeing oppressed,πατάξαςhaving struck downτὸνΑἰγύπτιον.Egyptian.

25

ἐνόμιζενHe was supposingδὲσυνιέναιto understandτοὺςἀδελφοὺςαὐτοῦὅτιὁθεὸςδιὰχειρὸς[the] handαὐτοῦδίδωσινσωτηρίανsalvationαὐτοῖςοἱδὲοὐσυνῆκαν.they understood.

26

τῇτεἐπιούσῃfollowingἡμέρᾳὤφθηhe appearedαὐτοῖςμαχομένοιςwere quarrelingκαὶσυνήλλασσενwas reconcilingαὐτοὺςεἰςεἰρήνηνpeace,εἰπών·ἄνδρες,ἀδελφοίἐστεἱνατίso whyἀδικεῖτεwrong youἀλλήλους;one another?

27

ὁδὲἀδικῶνmistreatingτὸνπλησίονneighborἀπώσατοpushed awayαὐτὸνεἰπών·τίςσεκατέστησενappointed,ἄρχονταrulerκαὶδικαστὴνjudgeἐφ᾽ἡμῶν ;

28

μὴἀνελεῖνto killμεσὺθέλειςὃντρόπονwayἀνεῖλεςyou put to deathἐχθὲςyesterdayτὸνΑἰγύπτιον;Egyptian?’

29

ἔφυγενFledδὲΜωϋσῆςMosesἐντῷλόγῳτούτῳκαὶἐγένετοπάροικοςexiledἐνγῇΜαδιάμ,of Midian,οὗwhereἐγέννησενhe begatυἱοὺςδύο.two.

30

καὶπληρωθέντωνwhen were passingἐτῶνyearsτεσσεράκονταforty,ὤφθηappearedαὐτῷἐντῇἐρήμῳwildernessτοῦὄρουςMountΣινᾶSinaiἄγγελοςan angelἐνφλογὶa flameπυρὸςof fireβάτου.of a bush.

31

ὁδὲΜωϋσῆςMosesἰδὼνἐθαύμαζενwas marvelling atτὸὅραμα·vision;προσερχομένουWhen is approachingδὲαὐτοῦκατανοῆσαι,to behold [it],ἐγένετοφωνὴ[the] voiceκυρίου

32

ἐγὼὁθεὸςτῶνπατέρωνσου,ὁθεὸςἈβραὰμof Abraham,καὶἸσαὰκof Isaac,καὶἸακώβ.of Jacob.’ἔντρομοςTerrifiedδὲγενόμενοςΜωϋσῆςMoses,οὐκἐτόλμαhe was daringκατανοῆσαι.to look.

33

εἶπενδὲαὐτῷὁκύριος·λῦσονdo take offτὸὑπόδημαsandalτῶνποδῶνfeetσου·ὁγὰρτόποςthe placeἐφ᾽ᾧἕστηκαςyou have stood,γῆἁγίαἐστίν.

34

ἰδὼνεἶδοντὴνκάκωσινoppressionτοῦλαοῦpeopleμουτοῦἐνΑἰγύπτῳEgypt,καὶτοῦστεναγμοῦgroansαὐτῶνἤκουσα·καὶκατέβηνI have come downἐξελέσθαιto deliverαὐτούς·καὶνῦνnowδεῦροcome,ἀποστείλωI may sendσεεἰςΑἴγυπτον.Egypt.’

35

ΤοῦτοντὸνΜωϋσῆνMoses,ὃνἠρνήσαντοthey rejected,εἰπόντες·τίςσεκατέστησενappointedἄρχονταrulerκαὶδικαστήν;judge?’ —τοῦτονὁθεὸςκαὶἄρχονταrulerκαὶλυτρωτὴνredeemerἀπέσταλκενhas sentσὺνbyχειρὶ[the] handἀγγέλουof [the] angelτοῦὀφθέντοςhaving appearedαὐτῷἐντῇβάτῳ.bush —

36

οὗτοςἐξήγαγενled outαὐτοὺςποιήσαςτέραταwondersκαὶσημεῖαsignsἐνγῇΑἰγύπτῳEgypt,καὶἐνἐρυθρᾷ[the] RedθαλάσσῃSea,καὶἐντῇἐρήμῳwildernessἔτηyearsτεσσεράκοντα.forty.

37

οὗτόςἐστινὁΜωϋσῆςMosesὁεἴπαςτοῖςυἱοῖςἸσραήλ·of Israel,προφήτηνA prophetὑμῖνἀναστήσειwill raise upὁθεὸςἐκτῶνἀδελφῶνὑμῶνὡςἐμέ

38

οὗτόςἐστινὁγενόμενοςἐντῇἐκκλησίᾳcongregationἐντῇἐρήμῳwilderness,μετὰτοῦἀγγέλουangelτοῦλαλοῦντοςαὐτῷἐντῷὄρειMountΣινᾶSinai,καὶτῶνπατέρωνἡμῶνὃςἐδέξατοreceivedλόγιαoraclesζῶνταlivingδοῦναιἡμῖν ·

39

ᾧοὐκἠθέλησανὑπήκοοιobedientγενέσθαιοἱπατέρεςἡμῶν,ἀλλ᾽ἀπώσαντοthrust away,καὶἐστράφησανturned backἐνταῖςκαρδίαιςheartsαὐτῶνεἰςΑἴγυπτον,Egypt,

40

εἰπόντεςτῷἈαρών·to Aaron,ποίησονἡμῖνθεοὺςοἳπροπορεύσονταιwill go beforeἡμῶν·ὁγὰρΜωϋσῆςMosesοὗτοςὃςἐξήγαγενbrought outἡμᾶςἐκγῆςΑἰγύπτου,of Egypt,οὐκοἴδαμεντίἐγένετοαὐτῷ.

41

καὶἐμοσχοποίησανthey made a calfἐνταῖςἡμέραιςἐκείναιςκαὶἀνήγαγονofferedθυσίανa sacrificeτῷεἰδώλῳidol,καὶεὐφραίνοντοthey were rejoicingἐντοῖςἔργοιςworksτῶνχειρῶνhandsαὐτῶν.

42

ἔστρεψενTurned awayδὲὁθεὸςκαὶπαρέδωκενdeliveredαὐτοὺςλατρεύεινto worshipτῇστρατιᾷhostτοῦοὐρανοῦ,καθὼςasγέγραπταιἐνβίβλῳbookτῶνπροφητῶν·prophets:μὴσφάγιαslain beastsκαὶθυσίαςsacrificesπροσηνέγκατέdid you offerμοιἔτηyearsτεσσεράκονταfortyἐντῇἐρήμῳ,wilderness,οἶκοςO houseἸσραήλ;of Israel?

43

καὶἀνελάβετεYou took upτὴνσκηνὴνtabernacleτοῦΜολὸχof Moloch,καὶτὸἄστρονstarτοῦθεοῦὑμῶνῬαιφάν,Rephan,τοὺςτύπουςimagesοὓςἐποιήσατεπροσκυνεῖνto worshipαὐτοῖς·καὶμετοικιῶI will removeὑμᾶςἐπέκειναbeyondΒαβυλῶνος.Babylon.’

44

Ἡσκηνὴtabernacleτοῦμαρτυρίουtestimonyἦντοῖςπατράσινἡμῶνἐντῇἐρήμῳ,wilderness,καθὼςjust asδιετάξατοhad commandedὁλαλῶντῷΜωϋσῇto Moses,ποιῆσαιαὐτὴνκατὰτὸντύπονpatternὃνἑωράκει·he had seen,

45

ἣνκαὶεἰσήγαγονbrought [it],διαδεξάμενοιhaving received by succession,οἱπατέρεςἡμῶνμετὰἸησοῦἐντῇκατασχέσειtaking possessionτῶνἐθνῶν,nationsὧνἐξῶσενdrove outὁθεὸςἀπὸπροσώπουfaceτῶνπατέρωνἡμῶνἕωςuntilτῶνἡμερῶνΔαυίδ·of David,

46

ὃςεὗρενfoundχάρινfavorἐνώπιονbeforeτοῦθεοῦκαὶᾐτήσατοaskedεὑρεῖνto findσκήνωμαa dwelling placeτῷοἴκῳhouseἸακώβ.of Jacob.

47

ΣολομὼνSolomonδὲοἰκοδόμησενbuiltαὐτῷοἶκον.[the] house.

48

ἀλλ᾽οὐχὁὕψιστοςMost Highἐνχειροποιήτοιςhand-made [houses]κατοικεῖ,dwells.καθὼςAsὁπροφήτηςprophetλέγει·

49

ὁοὐρανόςμοιθρόνος,a throne,ἡδὲγῆὑποπόδιονa footstoolτῶνποδῶνfeetμου·ποῖονWhat kind ofοἶκονhouseοἰκοδομήσετέwill you buildμοι;λέγεικύριος,ἢτίςτόπος[the] placeτῆςκαταπαύσεώςrestμου;

50

οὐχὶNotἡχείρhandμουἐποίησενταῦταπάντα;

51

σκληροτράχηλοιStiff-neckedκαὶἀπερίτμητοιuncircumcisedκαρδίαιςheartsκαὶτοῖςὠσίν,in ears,ὑμεῖςἀεὶalwaysτῷπνεύματιτῷἁγίῳἀντιπίπτετε,resist;ὡςοἱπατέρεςὑμῶνκαὶὑμεῖς·

52

τίνατῶνπροφητῶνprophetsοὐκἐδίωξανdid persecuteοἱπατέρεςὑμῶν;καὶἀπέκτεινανthey killedτοὺςπροκαταγγείλανταςhaving foretoldπερὶτῆςἐλεύσεωςcomingτοῦδικαίου,Righteous One,οὗνῦνnowὑμεῖςπροδόταιbetrayersκαὶφονεῖςmurderersἐγένεσθε ·

53

οἵτινεςwhoἐλάβετετὸννόμονlawεἰςδιαταγὰς[the] ordinationἀγγέλωνof angels,καὶοὐκἐφυλάξατε.kept [it].

54

Ἀκούοντεςδὲταῦταδιεπρίοντοthey were cutταῖςκαρδίαιςheartsαὐτῶνκαὶἔβρυχονwere gnashingτοὺςὀδόνταςteethἐπ᾽αὐτόν.

55

ὙπάρχωνHe beingδὲπλήρηςfullπνεύματοςἁγίου,ἀτενίσαςhaving looked intentlyεἰςτὸνοὐρανὸνεἶδενδόξαν[the] gloryθεοῦκαὶἸησοῦνἑστῶταalready standingἐκδεξιῶν[the] right handτοῦθεοῦ

56

καὶεἶπεν·ἰδοὺθεωρῶI seeτοὺςοὐρανοὺςδιηνοιγμένουςopened up,καὶτὸνυἱὸντοῦἀνθρώπουἐκδεξιῶν[the] right [hand]ἑστῶταalready standingτοῦθεοῦ.

57

κράξαντεςHaving cried outδὲφωνῇin a voiceμεγάλῃσυνέσχονthey heldτὰὦταearsαὐτῶνκαὶὥρμησανrushedὁμοθυμαδὸνwith one accordἐπ᾽αὐτόν·

58

καὶἐκβαλόντεςhaving cast [him]ἔξωout ofτῆςπόλεωςcity,ἐλιθοβόλουν.they were stoning [him].καὶοἱμάρτυρεςwitnessesἀπέθεντοlaid asideτὰἱμάτιαgarmentsαὐτῶνπαρὰatτοὺςπόδαςfeetνεανίουof a young manκαλουμένουnamedΣαύλουSaul.

59

καὶἐλιθοβόλουνthey were stoningτὸνΣτέφανονStephen,ἐπικαλούμενονhe was calling outκαὶλέγοντα·κύριεἸησοῦ,δέξαιdo receiveτὸπνεῦμάμου.

60

θεὶςHaving fallenδὲτὰγόναταon [his] knees,ἔκραξενhe criedφωνῇin a voiceμεγάλῃ·κύριε,μὴστήσῃςmay placeαὐτοῖςταύτηντὴνἁμαρτίανsin.καὶτοῦτοεἰπὼνἐκοιμήθη.he fell asleep.